De Game Changers is de nieuwe grote documentaire over plantaardig eten en is geproduceerd door James Cameron. Sinds de release van de film is er een grote discussie gaande op social media platformen over de inhoud van de documentaire. Grofweg kun je twee groepen van meningen onderscheiden: Aan de ene kant heb je de veganisten die de film geweldig vinden en aan de andere kant heb je vleeseters die zeggen dat het allemaal vegan propaganda is.
Laten wij al die ideologieën aan de kant schuiven en een 'fact check' doen van de hoofdclaims uit de film. Komen de claims overeen met de huidige kennisstand uit de medische wetenschap?
In de documentaire volg je als kijker het verhaal van de gevechtssporter James Wilks over hoe hij in aanraking is gekomen met een plantaardig dieet. Een van de eerste argumenten uit de film is het argument dat de gladiatoren uit de Oudheid voornamelijk vegetariërs waren.
CLAIM 1: 'De sterke gladiatoren uit de Oudheid waren voornamelijk vegetariërs.'
Ik weet niet hoe overtuigend dit punt voor jou is. Ze filmen de onderzoeker Fabian Kans uit Wenen en laten hem praten over zijn ontdekkingen die hij heeft gedaan naar aanleiding van het bestuderen van overblijfselen uit die tijd. Hij vertelt dat je vanuit de boten met behulp van het element strontium de samenstelling van het dieet kunt achterhalen. Maar het is achterhaald om via strontium het dieet te kunnen bepalen bovendien verandert de samenstelling van de botten over de tijd.
Als je het element stikstof meet, dan zie je dat hoe meer stikstof er in zit, hoe meer groente en fruit men at en hoe minder stikstof, hoe meer vlees men at. (1) Onderzoeken hierna lieten zien dat sommige overblijfselen wel veel stikstof bevatten en andere weer niet.(1) Dit betekent, zo concludeerden de onderzoekers, dat de een meer vlees at dan de ander, wat betekent dat de groep van gladiatoren een hele heterogene groep was die verschillende soorten voedingsmiddelen at.(1)
Kortom, het argument van gladiatoren is zeer ongenuanceerd naar mijn mening en ik zou op basis van deze uitspraak niet willen bepalen of ik wel of niet vlees blijf eten. Feit is dat gladiatoren zeker ook veel plantaardige producten aten, maar het is onduidelijk of de gladiatoren ook voor het grootste deel vegetariër waren.
Dit betekent, zo concludeerden de onderzoekers, dat de een meer vlees at dan de ander, wat betekent dat de groep van gladiatoren een hele heterogene groep was die verschillende soorten voedingsmiddelen at
CALIM 2: 'Je hebt vlees nodig om groot en sterk te worden.'
Over het algemeen vond ik dat de film erg goed inging op de vaak gehoorde mythes over plantaardig eten, zoals dat je vlees nodig hebt om groot, sterk en fit te zijn.
Maar soms neigden ze er toe om te suggereren dat je door plantaardig te eten een voordeel hebt ten opzichte van anderen, zonder dergelijke uitspraken met grondig onderzoek te ondersteunen.
Begrijp mij niet verkeerd: ik zeg niet dat je geen voordelen hebt door plantaardig te gaan eten, als je mij kent dan weet je dat ik 100% achter een plantaardig dieet sta.
Maar de manier waarop en uit welke hoek de uitspraken komen zijn niet het meest makkelijk te bewijzen. Hierop komen wij straks nog een keer op terug.
Wat gladiatoren 10'000 jaar geleden hebben gegeten is niet relevant door mij dieet-keuzes van vandaag de dag en is ook niet belangrijk voor de rode draad van de film.
CLAIM 3: 'Vegan top-atleten en records-houders hebben hun uitmuntende prestaties te danken aan hun dieet.'
De film vertelt dan over de hardloper John Jurek die 2200 mijlen in 46 dagen heeft gerend, wat uitkomt op twee marathons iedere dag voor anderhalve maand. Het maakt mij niet uit wat hij eet, maar dit noem ik een prestatie! De documentaire laat dan ook veel verschillende andere vegan atleten en sporters met uitmuntende sportprestaties zien. Onder andere een 'speed-runner' een 'powerlifter' en een strongman. Dit is een van de sterkste punten uit de film. De mythe dat je vlees nodig hebt om te performen en om sterk te zijn wordt hier heel erg goed uit het veld geruimd.
Het maakt mij niet uit wat hij eet, maar dit noem ik een prestatie!
Maar aan de andere kant: het zwakke punt is hier ook dat de film je de indruk geeft dat deze atleten niet alleen top-performers zijn, maar ook nog eens beter zijn OMDAT ze plantaardig eten. Dit is een erg moeilijk te bewijzen claim door de atleten alleen te interviewen.
Atleet na atleet vertelde dan ook dat hij of zij sneller, sterker en fitter is geworden door planten te eten.
Ik heb daar geen twijfels aan, maar het probleem is dat het wordt onderbouwd met subjectieve ervaringen van de atleten zelf. Je kunt namelijk ook altijd een andere subjectieve ervaring vinden van iemand die zich fitter en sterker heeft gevoeld na het eten van kilo's vlees. Het blijven dus anekdoten. Het probleem is dat wanneer je je te veel focust op anekdoten, dan open je de deuren voor discussie. Want dat is niet wetenschap! En je zou niet 'life and death decisions' op basis van dergelijke argumenten moeten maken. Er zijn zo veel goede studies gedaan die juist de positieve effecten van een plantaardig dieet wetenschappelijk bewijzen. We komen straks daarop terug.
CLAIM 3: 'Een plantaardig dieet verbetert de endotheelfunctie en de bloedvetwaardes.'
Op dit punt gaat de documentaire over naar een goed stuk over de basic evidence-based kennis van een plantaardig dieet, zoals dat je alle aminozuren uit planten kunt halen.De film laat ons daarna ook korte experimenten zien met sporters. Dit is een van de meest bediscussieerde stukken uit de film. De twee onderwerpen die worden besproken zijn de bloedvetwaardes en de endotheelfunctie. Het endotheel is de binnenste laag van de wand van de arterie. Het is belangrijk dat deze mooi glad blijft, om hart- en vaatziektes die voorkomen. Het punt dat ze in de film maken is dat dierlijk vet de functie van het endotheel negatief beïnvloed en plantaardig vet dat niet doet.
Dit is daadwerkelijk in studies bewezen. Keogh et al. liet bijvoorbeeld zien dat verzadigd vet uit boter de endotheelfunctie met 50% verslechterde en plantaardige vetten dit effect niet lieten zien. (2)
Maar aan de andere kant is er ook bewijs dat plantaardige veten zoals oliën ook de functie van het endotheel kunnen verminderen. (3) Het is dus niet zo simpel gezegd dat het om dierlijk vs plantaardig gaat, maar het gaat meer om het voedingsmiddel dat je eet.
Dit is een van de meest bediscussieerde stukken uit de film.
En dat is ook een zwak punt van de film, naar mening. De documentaire focust te veel op 'dierlijk vs plantaardig', wat zeker relevant is, maar neigt er ook toe om dingen te over 'versimplificeren'.
Misschien is dit oneerlijke critiek . Het was wellicht juist hun doel om dingen niet te gecompliceerd weer te geven, om juist mensen te overtuigen om minder vlees te eten. Als je het dan ook nog gaat hebben over dat je je zout-intake moet verminderen, minder olie moet eten en minder bewerkt moet gaan eten, dan is dat voor mensen gelijk een te groot obstakel, waardoor mensen sneller gaan afhaken.
Aan de andere kant, andere films zoals Forks over Knifes waren zeer goed in het weergeven en vertellen van deze genuanceerde punten, dat het niet genoeg is om alle dierlijke producten uit je voedingspatroon te verbannen maar ook te focussen op zo veel mogelijk onbewerkt.
Misschien moeten we het ook niet zo simpel houden, en juist het hele verhaal vertellen. Immers, er is duidelijk bewijs dat bewerkte plantaardige producten een net zo slechte impact hebben op de gezondheid als bewerkte dierlijke producten.(4)
CLAIM 4: 'Een dieet met veel dierlijke producten veroorzaakt erectiele dysfunctie.'
Een andere bekende scene uit de film is het verhaal over erectiele dysfunctie. Ze hebben de hoeveelheid en de intensiteit van de erecties gemeten na het eten van alleen maar plantaardige producten. Hoewel die scene geen grondige manier van doen van onderzoek laat zien, is daadwerkelijk aangetoond dat mannen met een dieet met veel cholesterol vaker lijden aan erectiele dysfunctie.(5) En serum cholesterol levels zijn sterk gerelateerd aan de consumptie van dierlijke producten.
En serum cholesterol levels zijn sterk gerelateerd aan de consumptie van dierlijke producten.
Ook het verlagen van cholesterol verbetert de erectiele dysfunctie.(6) Naast deze wetenschappelijke bewijzen zijn er ook verklaringen gevonden voor het effect. Groen bladgroen, groente en fruit is rijk aan NO, wat een rol speelt bij de vaatverwijdering. (7)
Over het algemeen is er dus goede evidence dat het eten van veel groente en fruit helpt bij erectiele dysfunctie.
CLAIM 5: 'Dierlijke eiwitten zijn ongezond omdat deze vol zitten met cholesterol, ontstekingsbevorderende en kankerverwekkende stoffen.'
Daarna komt in de film Dr. Scott Stoll in beeld die een belangrijk punt maakt. Hij introduceert namelijk het 'protein-package-conecpt'. Dat houd in dat dierlijke vetten samen in een pakket quasi met cholesterol, ontstekingsbevorderende en kankerverwekkende stoffen zoals heemijzer, Neu5GC, endotoxines of TMAO voorkomen. Dit wil je natuurlijk zo veel mogelijk vermijden. Plantaardige eiwitten aan de andere kant gaan samen met mineralen, vitamines en secundaire plantenstoffen. Dat is dus ook het nummer één verschil tussen het eten van planten en dieren. Op beide manieren kun je voldoende eiwit binnenkrijgen, fit en sterk zijn, maar de prijs die je daarvoor moet betalen maakt het verschil.
CLAIM 6: 'Een plantaardig dieet voorkomt en geneest hart- en vaatziekten.'
De film maakt dan een switch en gaat over naar een oudere meneer die lijdt aan hart- en vaatziekten en gaat in op de rol die een plantaardig dieet kan spelen met betrekking tot preventie en genezing van dergelijke ziektes. Dit is waarschijnlijk het sterkste deel van de documentaire, in ieder geval wat de wetenschap betreft, omdat de evidence zo duidelijk is weergegeven. Je hoort nu ook geen anekdotes meer. De film gaat beelden laten zien van studies die werden gedaan en laten zo precies zien waar ze hun uitspraken vandaan hebben.
Dit is waarschijnlijk het sterkste deel van de documentaire,
En dan laat de documentaire weer een heel ander beeld zien: een 60-jarige man die zo doorgetraind eruit ziet als een 20-jarig iemand. Maar wat boeit dit? Het gaat hier weer om een enkele geval... een anekdote.
CLAIM 7: 'Plantaardig eten is de meest natuurlijke manier, omdat onze voorouders ook voor het grootste deel plantaardig aten.'
Daarna gaat de film in op de vraag wat onze voorouders aten. Naar mijn mening niet erg relevant. Onze voorouders aten dat wat zij hadden in hele andere omstandigheden dan waarin wij nu leven. Voor ons is belangrijk hoe wij 'nieuwe' westerse ziektes zoals Alzheimer en hart- en vaatziektes voorkomen.
Een volgend sterk punt is dat ze duidelijk maken dat alle voedingsinstanties wereldwijd een meer plantaardig en minder dierlijk eetpatroon aanbevelen.
CLAIM 8: 'Plantaardig eten is beter voor het klimaat.'
Aan bijna het einde van de film gaan ze het kort hebben over het klimaat en de vleesconsumptie.
Ik ben geen expert op dat gebied, maar vind het wel leuk om daarover te lezen.
Als je kijkt naar onderzoeken op dat gebied dan zie je een verregaande consensus daarover dat dierlijke producten een veel grotere ecologische voetafdruk hebben wat betreft waterverbruik, verbruik van land en CO2-uitstoot.(8) Dit is natuurlijk ook wel een beetje logisch: wanneer je planten direct eet, is dat natuurlijk energetisch gezien efficiënter.
CLAIM 9: 'Al binnen 7 dagen kun je door een plantaardig dieet je gezondheid verbeteren.'
Een van de laatste scenes is naar mijn mening het meest impactvol. Je volgt een groep brandweermannen die een week lang plantaardig gaan eten en dan hun bloedwaardes en bloeddruk laten checken.
Dit is namelijk zeer goed onderzocht. Een studie laat bijvoorbeeld zien dat je het LDL-cholesterol al binnen een zeven dagen met 30% kunt laten dalen wanneer je volledig plantaardig eet. (9) Het risico op hart- en vaatziekten, wat doodsoorzaak nummer één wereldwijd is, kun je zo al binnen zeven dagen significant verminderen.
CLAIM 10: 'Vegan junk food is gezonder dan dierlijk junk food.'
De film eindigt naar mijn mening slecht: als je alle namen ziet langskomen van iedereen die heeft meegewerkt aan de film, zie je rechts in beeld plaatjes van vegan junk om te laten zien dat je als veganist niet tekort komt. Dit wekt alleen de schijn dat je ook met het vegan junk food al die besproken positieve effecten van een plantaardig dieet eruit haalt. Dit is niet zo, zoals al eerder vermeld.
Wil je nu doorstarten als veganist? 100% plantaardig gaan eten?
Maar je weet niet hoe je dit moet aanpakken?
Waar je op moet letten om het maximale gezondheidsvoordeel uit een plantaardig dieet te halen?
Dan heb ik iets voor jou!
Met de 8-weekse online-cursus Écht (w)eten neem ik je in 16 lessen mee in de wereld van gezond en volwaardig plantaardig eten. We gaan het hebben over de kritische voedingsstoffen binnen een plantaardig dieet zoals het bekende vitamine B12 en de minder bekende zoals zink, ijzer en vitamine B2. Bovendien leer je alles over de vijf hoofdgroepen binnen een plantaardig dieet: fruit, groente, peulvruchten, volkoren granen en noten&zaden. Tot slot ontwikkel je een ijzersterk mindset om zelf in toekomst kritisch te na te kunnen denken over gezondheidsclaims in de media en zo feiten van fabels kunt onderscheiden.
Klik hier voor meer informatie of meld je direct aan!
Liefs, Viënne
(1) Lösch, S., Moghaddam, N., Grossschmidt, K., Risser, D.U. and Kanz, F., 2014. Stable isotope and trace element studies on gladiators and contemporary Romans from Ephesus (Turkey, 2nd and 3rd Ct. AD)-implications for differences in diet. PloS one, 9(10), p.e110489.
(2) Keogh, J.B., Grieger, J.A., Noakes, M. and Clifton, P.M., 2005. Flow-mediated dilatation is Impaired by a high–saturated fat diet but not by a high-carbohydrate diet. Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology, 25(6), pp.1274-1279.
(3) Rueda-Clausen, C.F., Silva, F.A., Lindarte, M.A., Villa-Roel, C., Gomez, E., Gutierrez, R., Cure-Cure, C. and López-Jaramillo, P., 2007. Olive, soybean and palm oils intake have a similar acute detrimental effect over the endothelial function in healthy young subjects. Nutrition, metabolism and cardiovascular diseases, 17(1), pp.50-57.
(4) Satija, A., Bhupathiraju, S.N., Spiegelman, D., Chiuve, S.E., Manson, J.E., Willett, W., Rexrode, K.M., Rimm, E.B. and Hu, F.B., 2017. Healthful and unhealthful plant-based diets and the risk of coronary heart disease in US adults. Journal of the American College of Cardiology, 70(4), pp.411-422.
(5) Wei, M., Macera, C.A., Davis, D.R., Hornung, C.A., Nankin, H.A. and Blair, S.N., 1994. Total cholesterol and high density lipoprotein cholesterol as important predictors of erectile dysfunction. American journal of epidemiology, 140(10), pp.930-937.
(6) Saltzman, E.A., Guay, A.T. and Jacobson, J., 2004. Improvement in erectile function in men with organic erectile dysfunction by correction of elevated cholesterol levels: a clinical observation. The Journal of urology, 172(1), pp.255-258.
(7) Esposito, K., Giugliano, F., Maiorino, M.I. and Giugliano, D., 2010. Dietary factors, Mediterranean diet and erectile dysfunction. The journal of sexual medicine, 7(7), pp.2338-2345.
(8) Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., Garnett, T., Tilman, D., DeClerck, F., Wood, A. and Jonell, M., 2019. Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet, 393(10170), pp.447-492.
(9) Jenkins, D.J., Kendall, C.W., Marchie, A., Faulkner, D.A., Wong, J.M., de Souza, R., Emam, A., Parker, T.L., Vidgen, E., Lapsley, K.G. and Trautwein, E.A., 2003. Effects of a dietary portfolio of cholesterol-lowering foods vs lovastatin on serum lipids and C-reactive protein. Jama, 290(4), pp.502-510.
Comments