In de VS worden de lijsten van Dirty Dozen en Clean Fifteen jaarlijks gepubliceerd. Deze lijsten zijn bedoeld om de consument te helpen ontdekken welke conventionele groenten en fruit erg behandeld zijn met chemicaliën. Deze lijsten geven dus inzicht in welke voedingsmiddelen beter in biologische kwaliteit moeten worden gekocht, en welke door lagere load van chemicaliën ook uit conventionele landbouw kunnen worden gekocht.
Hoe leuk ook deze lijst is, is deze lijst is niet één-op-één over te dragen op de situatie in Europa. De European Food and Safety Administration (EFSA) heeft over het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw een uitgebreid rapport opgezet.
Daaruit kunnen wij een aantal soorten groente en fruit grof indelen in drie categorieën:
groen (wenig residuen van bestrijdingsmiddelen), oranje (als het kan liever bio kopen) en rood (veel residuen van bestrijdingsmiddelen, koop het beste altijd bio).
Hieronder zie je welke groente- en fruitsoorten onder welke categorie vallen(1):
Groen:
- Papayas, pruimen
- Tarwe, erwten, gerst, olijven voor productie van olie, spruiten, boerenkool
Oranje:
- Sinaasappel, limoen, peren, mandarijnen, perziken, frambozen (rood en geel), sinaasappel, passievruchten en bananen.
- Bleekselderij, Yardlong beans, veldsla, peterselie, laurier, tomaten, basilicum, champignons, rogge, rijst, eetbare bloemen
Rood:
- Aalbessen (zwart, rood en wit), appels, peren, goji bessen, citroen, druiven (donker en wit), aardbeien, grapefruit,kersen
- Gedroogde hop, chilipepers, castor bonen, tee, maanzaad, romaine sla, rucola, tomaten, paprika
Vooral aalbessen, mandarijnen, druiven, sinaasappels, aardbeien, appels en peren worden het zwaarst behandeld met chemicaliën. Als het om groenten gaat, bevatten wortel- en stengelgroenten (bijvoorbeeld asperges) aanzienlijk minder residuen, dan blad- en vruchtgroenten (salades, komkommer, paprika's en tomaten). In het onderzoek waren verse kruiden ook een van de meest afgekeurde voedingsmiddelen en zouden daarom meestal in biologische kwaliteit moeten worden gekocht. Over het algemeen kan worden gezegd dat voedingsmiddelen uit EU-landen gemiddeld minder besmet zijn, dan producten van ver weg.
Producten uit Suriname, Jordan, Uganda, Pakistan, Vietnam, Domenicaanse Republiek, Thailand, China en India overtreffen het vaakst de maximale toegestane hoeveelheid residuen van bestrijdingsmiddelen. Fruit en groente uit de EU-landen Portugal, Cyrpus en Malta horen hier ook bij.(1)
Kun je pesticiden afwassen?
Een andere veel voorkomende vraag is of je pesticiden niet zomaar kunt afwassen. Een studie toonde aan dat bijvoorbeeld bij appels 10 tot 15 seconden wassen slechts een zeer klein deel van de residuen van bestrijdingsmiddelen kan verwijderen.(2) Zelfs speciale wasmiddelen voor groenten en fruit verwijderen residuen van bestrijdingsmiddelen slechts marginaal beter dan zuiver leidingwater.(3)
Door fruit en groenten te schillen kan meer dan 80% van de residuen van bestrijdingsmiddelen worden verwijderd(2), maar door het afhalen van de schil, snijd je ook een heleboel waardevolle voedingsstoffen, zoals vitamines, mineralen en secundaire platnenstofen weg die juist zo geconcentreerd in de schil zitten.
Een manier om resten van pesticiden efficiënter te verwijderen, is door zout toe te voegen aan het water waarmee je de groete en fruit wast. Een water-zoutmengsel van 10 procent (negen delen water op één deel zout) zou de residuen van bestrijdingsmiddelen al met meer dan de helft kunnen verminderen(4) en als de groenten vervolgens extra worden afgewreven met een microvezeldoek, kan een nog grotere reductie worden bereikt.
Een andere effectieve strategie om oppervlakkige residuen van bestrijdingsmiddelen te verminderen, is het gebruik van een soda-watermengsel (10 g / l), dat in een studie het grootste deel van de pesticiden op de schil kon verwijderen.(5)
Zware metalen
Naast gebruik van pesticiden is vervuiling door zware metalen een relevant probleem als het gaat om het verschil tussen conventionele en biologische voedingsmiddelen. Een systematische review met meer dan 300 publicaties toonde aan dat de hoeveelheid residuen van zware metalen, zoals cadmium in biologische producten maar half zo groot is als in conventionele producten. (6)
De hogere cadmiumgehaltes in conventionele voedingsmiddelen zijn vermoedelijk vooral te wijten aan het toegenomen gebruik van fosfaatmeststoffen. (7)
Naast lood en kwik is cadmium een van de meest relevante soorten zware metalen in de voeding van de mens. Minder zware metalen in biologische voedingsmiddelen is een ander argument om te kiezen vóór organic. Uit talrijke proeven met kippen, ratten, konijnen en andere dieren blijkt ook dat dieren de voorkeur geven aan biologisch voedsel.(8)
Een publicatie concludeert dat deze proeven aantonen, dat er relevante kwaliteitsverschillen zijn tussen biologische en conventionele voedingsmiddelen.(8)
Hieronder heb ik nog een checklist voor je opgezet om zo veilig en gezond mogelijk om te gaan met voedingsmiddelen.
Checklist
- Koop regionale groenten en fruit.
- Geef de voorkeur aan biologisch geteelde groenten en fruit.
- Fruit en groenten moeten onder stromend water worden gewassen en met een doek worden afgewreven.
- Om de residuen van bestrijdingsmiddelen nog beter te verminderen, was je groenten het beste in een zout- of soda-oplossing (spoel vervolgens de zout- en sodaresten af onder stromend water).
- Het schillen van groenten en fruit om de residuen van pesticiden te verminderen, wordt niet aanbevolen omdat daardoor ook waardevolle voedingsstoffen die juist in de schil zitten, verloren gaan.
- Was je handen na het schillen van bananen, citrusvruchten en mango's, zodat de residuen van bestrijdingsmiddelen niet in het vruchtvlees terechtkomen.
- Als je sinaasappel- of citroenschil gebruikt, moet deze altijd van biologisch herkomst zijn.
(1) Medina‐Pastor, P., & Triacchini, G. (2020). The 2018 European Union report on pesticide residues in food. EFSA Journal, 18(4).
(2) Rawn, D. F., Quade, S. C., Sun, W. F., Smith, M., Fouquet, A., & Bélanger, A. (2008). Effects of postharvest preparation on organophosphate insecticide residues in apples. Journal of agricultural and food chemistry, 56(3), 916-921.
(3) Krol, W. J., Arsenault, T. L., Pylypiw, H. M., & Mattina, M. J. I. (2000). Removal of Trace Pesticide Residues from Produce. J. Argic. Food Chem, 48, 4666-4670.
(4) Zhang, Z. Y., Liu, X. J., & Hong, X. Y. (2007). Effects of home preparation on pesticide residues in cabbage. Food Control, 18(12), 1484-1487.
(5) Yang, T., Doherty, J., Zhao, B., Kinchla, A. J., Clark, J. M., & He, L. (2017). Effectiveness of commercial and homemade washing agents in removing pesticide residues on and in apples. Journal of agricultural and food chemistry, 65(44), 9744-9752.
(6) Barański, M., Średnicka-Tober, D., Volakakis, N., Seal, C., Sanderson, R., Stewart, G. B., ... & Leifert, C. (2014). Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. British Journal of Nutrition, 112(5), 794-811.
(7) Linden, A., Andersson, K., & Oskarsson, A. (2001). Cadmium in organic and conventional pig production. Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 40(3), 425-431.
(8) Heaton, S. (2001). Organic farming, food quality and human health. Soil Association.