Vroeger, duizenden jaren geleden, wist de mensheid niet waar en wanneer men beschikbaar voedsel had. Na de hongerwinter is het probleem van ondervoeding naar het andere extreme verschoven: overvoeding en obesitas. 24/7 hebben wij nu toegang tot en worden verleid tot eten. Volgens de laatste cijfers van het CBS is één op de twee Nederlanders te dik.

Welke voordelen kan regelmatig vasten ons behalve gewichtsreductie nog bieden?

Vasten: voor ons klinkt het als een straf in de oren, terwijl een jager of verzamelar 10'000 jaar geleden niet beter wist. Zij moesten regelmatige vastenperiodes doorstaan. Het voedselaanbod was nog lang niet zo groot, calorierijk of dag en nacht beschikbaar, zoals nu in de 21ste eeuw gebruikelijk is. In de Oudheid beschreef de Griekse arts Hippocates welke baat zijn patiënten hadden bij het advies om bij ziekte te vasten.

Vasten: al eeuwen bekent als een 'wondermiddel'

In de 15de eeuw in de 'Art of living long' beschreef de Italiaanse nobelman Luigi Corano hoe zijn levenswijze 'zo weinig mogelijk eten' hem veel gezondheidsvoordelen heeft gebracht. Hij werd 102 in een tijdperk waar gemiddeld de leeftijd van 35 jaar werd bereikt. [1] Francis Bacon beschreef rondom de wetenschappelijke revolutie in zijn observatie, dat mensen die weinig eten langer leefden. [1] George Washington uitte zich eind 18de eeuw: “If you would live long…first endeavor to bring your appetite within reason”. [1] Sindsdien is de wetenschap niet stilgestaan. Uit modern, geneeskundig wetenschappelijk onderzoek weten wij nu, dat de eeuwenoude wijsheden niet geheel ongelijk hebben gehad. Vasten, dat ook wel als 'Caloric Restriction' (CR) in de literatuur wordt vermeld, brengt veel gezondheidsvoordelen met zich mee.

Caloric Restriction: definitie

Laten wij eerst eens het begrip 'Caloric Restriction' verduidelijken. Je kunt je voorstellen dat 'jezelf uithongeren', net als te veel eten niet voordelig is voor je gezondheid. Stel je hebt ongelimiteerde toegang tot eten en je gooit je maag vol totdat je niet meer kunt. Een dieet met bijv. 80% van deze hoeveelheid wordt dan een caloric restricted dieet genoemd. [1] Dit percentage van 80% varieert nogal van onderzoek tot onderzoek: 40-80%. [1] Wetenschappers zijn er nog niet over uit wat de algemene optimale reductie van energie-intake is. [1]

Ik ben in de literatuur gedoken en heb een aantal interessante artikelen gevonden waarin de gezondheidseffecten van regelmatige vastenperiodes van zowel mens en dier zijn onderzocht. Hieronder licht ik de drie grootste uit.

1. TIJD OM OP TE RUIMEN

Vasten is ten eerste de meest effectieve manier om de autofagie van de cel te stimuleren. [5] Wat is autofagie? Autofagie betekent letterlijk 'jezelf opeten' (auto = zelf; fagie= eten). De zieke cel gaat zich zelf opeten en opruimen. Eiwitten worden tot aminozuren afgebroken die dan weer opnieuw kunnen worden gebruikt.

Vergelijk het met je vaat. Al drie dagen lang achterelkaar heb je geen tijd gehad om de vaat te doen, waardoor de berg borden en pannen alsmaar groter wordt. Je hebt gewoon een momentje nodig waarop je het achterstallige werk, dat de afgelopen dagen is blijven staan, weg te werken.

Het vasten kan gezien worden als een soort rustmoment voor lichaam en geest waardoor er nu tijd is voor opruimen en recycling zonder dat het lichaam alweer met de volgende lading (eten) te maken krijgt. Onderdrukte autofagie, dus het zelf-opruimingsproces van de zieke cel, wordt in verband gebracht met verschillende ziektes zoals het metabool syndroom, alzheimer, parkinson, diabetes of kanker. [5] Gestimuleerde autofagie door vasten wordt daarentegen geassocieerd met preventie van hartziektes, leverziektes en diabetes. [5] Omdat autofagie ons genoom (genetisch erfgoed) beschermt is vasten een belangrijke pijler voor preventie van kanker. [5]

2. REGULATIE VAN DE BLOEDSUIKER

Regelmatig vasten reduceert effectief het buikvet door verhoogde afbraak van vet, dat als primaire energieleverancier wordt gebruikt na 16 uur vasten. Vooral het vet rondom de buik staat in relatie met verhoogde insulineresistentie, wat aanleiding voor het manifesteren van diabetes type 2 kan geven. [6] Door reductie van het buikvet, dat door regelmatig vasten kan worden bereikt, verminder je de insuline resistentie [6] en verlaag je je bloedsuiker. [8] Mensen die regelmatig vasten hebben een lagere BMI. [8]

Alle factoren samen verlagen het risico op ouderdomsdiabetes. Bovendien stimuleert vasten de groeihormoonproductie. [7] Groeihormoon reguleert de bloedsuiker en stimuleert gezonde metabole processen. [7]

3. ANTI-AGING

Vasten wordt al van oudsher toegepast voor het verlengen en verbeteren van kwaliteit van leven. [1] In knaagdieren verlengt een CR dieet het leven met rond 50%, suggereren wetenschappers. [1] Hoe later er mee begonnen, hoe minder groot het effect. [1]

Dames, gooi die dure crèmes maar uit het raam, het meest effectieve en goedkoopste anti-aging middel dat niet alleen je huid laat verjongen maar je hele lichaam is, je raad het al, het regelmatige vasten. Vasten vermindert oxidatieve stress en laat (chronische) ontstekingen uitdoven. Niet-infectieuze chronische ontstekingen, oxidatieve stress, verstoorde bloedvetwaardes, opstapeling van afvalstoffen in de cel en verminderde celvernieuwing zijn slechts enkele factoren die de veroudering versnellen. [10]

Hoewel het verjongend effect van vasten moeilijk te onderzoeken is, zijn er epidemiologische studies. Na de hongerwinter in de 20ste eeuw kwamen er significant minder hart-en vaatziekten voor. De populatie van Okinawa (een japans eiland) stond niet lang geleden bekend voor de hoogste levensverwachting. Hun geheim? Het blijkt dat zij naast hun veganistische levensstijl, 30% minder calorieën tot zich namen, dan zij eigenlijk nodig zouden hebben. [10] Dit resulteerde in 35% vermindering van het risico op hart-en vaatziekten en kanker. [10] Dat verklaart ook waardoor een generatie terug, het eiland bekend stond om zijn hoge aantal honderd-jarigen.

Hoe kunnen wij nu ons voordeel halen uit deze wetenschap?

Ten eerste, door bijvoorbeeld het ontbijt of avondeten over te slaan, zodat je voor een langere tijd (16 uur per dag) vast. Dit principe wordt Intermittend Fasting genoemd, waarop ik in een andere blogpost nader op in ga.

Ten tweede, kun je de koningsdiscipline, namelijk het doen van een sapkuur aangaan. Dan krijgen de cellen niet alleen de rust om te herstellen maar worden dan ook nog eens verwend met een hele lading vitamines en mineralen zonder daar moeite voor te doen.

[1] John R. Speakman, Sharon E. Mitchell, Caloric restriction, Molecular Aspects of Medicine, Volume 32, Issue 3, 2011, Pages 159-221, ISSN 0098-2997,

https://doi.org/10.1016/j.mam.2011.07.001.

[2] Wikipediaorg. (2018). Vasten. Geraadpleegd 8 oktober, 2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Vasten.

[3] Ymbakker. (2018). Boeddhisme en voeding. Geraadpleegd 8 oktober,2018, van https://mens-en-samenleving.infonu.nl/diversen/73826-boeddhisme-en-voeding.html.

[4] Ohmnetnl. (2018). Hindoewijzer. Geraadpleegd 8 oktober, 2018, van http://www.ohmnet.nl/hindoewijzer/radio/vastentijd/.

[5] Bagherniya M., Butler A. E., Barreto G. E., Sahebkar A., The effect of fasting or calorie restriction on autophagy induction: A review of the literature, Ageing Research Reviews,

Volume 47, 2018, Pages 183-197, ISSN 1568-1637, https://doi.org/10.1016/j.arr.2018.08.004.

[6] Mirzaei M., Khajeh M., Comparison of anthropometric indices (body mass index, waist circumference, waist to hip ratio and waist to height ratio) in predicting risk of type II diabetes in the population of Yazd, Iran, Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews, Volume 12, Issue 5, 2018, Pages 677-682, ISSN 1871-4021,

https://doi.org/10.1016/j.dsx.2018.04.026.

[7] B.D. Horne, J.B. Muhlestein, D.L. Lappé, H.T. May, J.F. Carlquist, O. Galenko, K.D. Brunisholz, J.L. Anderson, Randomized cross-over trial of short-term water-only fasting: Metabolic and cardiovascular consequences, Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases, Volume 23, Issue 11, 2013, Pages 1050-1057, ISSN 0939-4753, https://doi.org/10.1016/j.numecd.2012.09.007.

[8] Benjamin D. Horne, Joseph B. Muhlestein, et al. Relation of Routine, Periodic Fasting to Risk of Diabetes Mellitus, and Coronary Artery Disease in Patients Undergoing Coronary Angiography, The American Journal of Cardiology. 2012; 109 (11): 1558-1562.

https://doi.org/10.1016/j.amjcard.2012.01.379.

[9] Fontana L., Klein S. Aging, Adiposity, and Calorie Restriction. JAMA. 2007;297(9):986–994. doi:10.1001/jama.297.9.986.

[10] Chung K.W. , Kim D.H., Park M.H, et al. Recent advances in calorie restriction research on aging. Experimental Gerontology. 2017; 48(10): 1049-1053.

https://doi.org/10.1016/j.exger.2012.11.007.