Kanker is de meest dodelijke ziekte van alle chronische ziekten en is nu de tweede grootste doodsoorzaak wereldwijd.(1) Voor 5-10% bepalen genen jouw risico op kanker en voor de overige 90-95% bepaalt jouw levenswijze en leefomgeving of je wel of geen kanker krijgt.(2)
Geschatte bijdrage van dieet en leefstijl aan sterfgevallen door kanker(3)
Prostaatkanker: 75%
Darmkanker: 70%
Borst-, baarmoeder-, galblaas- en alvleesklierkanker: 50%
Maagkanker: 35%
Long-, slokdarm- en blaaskanker: 20%
In de wetenschappelijke literatuur lees je niet zelden dat in 30-35% het dieet het ontstaan van kanker gezorgd. Naast voedselkeuzes zijn 25-30% van alle gevallen toe te schrijven aan roken, 10-20% komen door infectie, 10-20% door overgewicht en 4-6% is gelinked aan alcohol.(4)
Het World Cancer Research Fund en de American Institute for Cancer Research, twee expertpanels, hebben zich geworpen op het vraagstuk hoe groot nu het bestaande bewijs is dat voedings- en levensstijlfactoren een rol spelen bij het ontstaan en de behandeling van kanker.
Dit kwam er uit(5):
Lichaamsvet
Om als kind al aan de lagere kant van het normale BMI te zitten, blijkt samen te gaan met een lager risico op kanker op latere leeftijd. Het houden van een gezond lichaamsgewicht vanaf je 21ste is cruciaal. Overmatig buikvet zorgt voor een disbalans in hormonen en hormoonachtige stofjes, zoals IGF-1, insuline, lectine en geslachtshormonen. Deze disbalans zorgt voor insuline resistentie en dat triggert ontstekingen in het lichaam die in verband staan met het ontstaan van kanker.
Lichaamsbeweging
Wees iedere dag lichamelijk actief. Loop voor ten minste 30 min per dag. Wanneer je fitness het toelaat, kun je streven naar 60 min of meer matig intensieve inspanning, wat gelijk staat aan 30 min intensieve sportbeoefening. Data laten zien dat lichamelijke activiteit beschermt tegen borst-, darm- en baarmoederkanker en vermoedelijk tegen alle kankers geassocieerd met buikvet. Het mechanisme er achter verschilt nog al. Voor darmkanker wordt gedacht dat door de lichaamsbeweging de tijd die het voedsel in ons maag- en darmstelsel zit, verkort en zo potentiële kankerverwekkende stofjes uit het voedsel minder lang in onze darmen blijft. Een onderzoek liet zien dat voldoende lichaamsbeweging samengaat met een 50% lager risico op darmkanker.(6)
Plantaardige voeding
Eet met name plantaardige producten. Eet tenminste 5 porties (tenminste 400 g) verschillende soorten fruit en groente iedere dag. Eet voornamelijk onbewerkte granen en peulvruchten bij iedere maaltijd. Plantaardige voeding is over het algemeen kcal-arm en tegelijkertijd voedingsstofrijk, wat helpt in de strijd tegen overgewicht en obesitas. Bovendien bevatten plant-based foods heel veel vezels, antioxidanten en secundaire plantenstoffen die het lichaam kunnen beschermen tegen vrije radicalen.
In de laatste jaren zijn de richtlijnen mbt het eten van meer plantaardige voeding strenger geworden. Ieder jaar lijken de aanbevelingen hoger te liggen. Een recente meta-analyse publiceerde nog dat voor iedere 10 gram vezels per dag extra een 10% lager risico op darmkanker geeft.(7) Het bewijs is niet langer meer 'waarschijnlijk' maar 'overtuigend'.
Dierlijke voeding
Beperk het eten van rood en bewerkt vlees, in ieder geval niet meer dan 500 g per week. Zeer weinig g of 0 g van deze hoeveelheid mag bewerkt zijn (denk aan worsten of salami). Het risico op darmkanker neemt met 17% toe wanneer een persoon 100 g rood vlees per dag eet. Het risico neemt met 36% toe wanneer de persoon 100 g bewerkt vlees per dag eet. Het heemijzer, het nitrataat, het nitriet en de N-nitrosamines welke in vlees zitten, zijn kankerverwekkend. Bij het bewerken van vlees ontstaan er op hoge temperatuur heterocyclische amines welke ook kankerverwekkend zijn.
Alcohol
Beperk de consumptie van alcohol. In ieder geval niet meer dan 2 glassen per dag voor de man en niet meer dan 1 glas per dag voor de vrouw. Er goed bewijs daarvoor dat alcoholconsumptie het risico op keel-, slokdarm- en borstkanker vergroot. ALLE soorten alcohol zijn inbegrepen. Er is geen 'save' level van alcohol. Alcohol zorgt in ons lichaam voor vrije radicalen die onze cellen beschadigen.
Zout
Beperkt het gebruik van zout, in ieder geval niet meer dan 6 g per dag. Met het vermijden van bewerkte voeding, beperk je je zoutconsumptie al enorm. Een overmatige intake van zout verzoorzaakt waarschijnlijk maagkanker. Ongeveer 14% van de maagkanker kan worden voorkomen wanneer de zoutintake minder dan 6 g per dag zou zijn geweest.
Voedingssupplementen
Probeer al je voedingstoffen via je dieet binnen te krijgen. Geen enkel supplement kan een gezond dieet vervangen. Er bestaan natuurlijk uitzonderingen. Ben je veganist dan dien je bijvoorbeeld B12 te slikken en ben je donkerhuidskleurig dan vitamine D. Hoog gedoseerde suppelemtnen kunnen zelfs kanker veroorzaken. Pas op met bijvoorbeeld vitamine A, E en B6.
Een overzicht van alle soorten kanker en de invloed van voeding en leefstijl
| Verlaagt met grote zekerheid het risico | Verhoogt met grote zekerheid het risico | Verlaagt waarschijnlijk het risico |
Borstkanker | Borstvoeding geven | Overmatig alcoholgebruik | Lichaamsbeweging (postmenopauze) |
Darmkanker | Vezelrijke voeding, lichaamsbeweging | Rood vlees, bewerkt vlees, alcohol, buikvet, overgewicht | Knoflook, melk, calcium in suppelemten, selenium in supplementen, fruit, groente |
Slokdarmkanker | | Overmatig alcoholgebruik, buikvet | Niet-zetmeelhoudende groente, fruit, vitamine C |
Longkanker | Bètacaroteen in supplementen, overgewicht (postmenopausaal) | | Fruit, groente met carotenoïden |
Maagkanker | | Zout, gezouten voeding | Niet-zetmeelhoudende groente, fruit |
Prostaatkanker | | | Lycopeen, selenium in voeding en supplementen |
Bron: 5
Hoe vaak krijgen veganisten nu kanker?
In de AHS-2 studie hadden veganisten een 16% lagere kans op kanker in vergelijking met vleeseters en een 34% lagere kans op borstkanker of baarmoederkanker.(8) Een tweede AHS studie liet zien dat veganisten een 8% lagere kans op sterfte door kanker hadden in vergelijking tot vleeseters.(9)
Uit de EPIC Oxford studie blijkt dat veganisten in vergelijking tot gezondheidsbewuste vleeseters een 19% lager risico op kanker hadden.
Vegetariers en vegansiten als groep samen hadden een 63% lagere kans op maagkanker, een 77% lagere kans op botkanker, een 36% lagere kans op lymfeklierkanker en een 38% lagere kans op blaaskanker. Borstkanker kwam 13% minder vaak voor bij veganistische vrouwen dan bij vrouwen die vlees aten.
Een veganistisch dieet als therapie bij kanker?
Er gaan vervallen rond van cases die lieten zien dat een veganistisch dieet heeft geholpen de kanker te genezen. Hoe interessant deze bevindingen dan ook mogen zijn, er is tot nu toe nog geen causaal verband gevonden. We weten dus niet óf het veganistisch dieet ook de kanker genas, of dat het toeval was. Goed onderzoek naar het veganistisch als therapie ontbreekt helaas. Een onderzoek is echter het waard om hier te benomen. In 2005 werd in Amerika een onderzoek naar prostaatkanker verricht waarbij mannen met een beginstadium prostaatkanker leefstijltherapie kregen aanbevolen.(10) De patiënten werden gerandomiseerd in twee groepen, waarvan een groep de leefstijltherapie kreeg en de andere groep de controle groep was zonder interventie.
Progressie van prostaatkanker kun je meten middels de biomarker PSA. Hoe hoger het PSA, hoe verder gevorderd de prostaatkanker. Na 1 jaar werd duidelijk dat het PSA van de mannen in de controlegroep met 6% steeg en in de leefstijlgroep met 4% daalde. Dit onderzoek liet zien dat vroegtijdige leefstijlinterventie progressie van ziekte kan afremmen. In hoeverre leefstijl en voeding bij behandeling van andere soorten kanker ingezet kan worden is nog onduidelijk.
Waarom krijgen veganisten minder vaak kanker?
Dit heeft onder andere te maken met een verandering in stofjes die in je lijf werken.
- Veganisten hebben lagere levels van IGF-1 in hun bloed. Hogere IGF-1 niveaus lijken samen te gaan met een hoger risico op kanker. (11)
- Lagere life-time bloodstelling aan oestrogeen door het vermijden van zuivel waar oestrogenen inzitten.
- Lagere concentraties van potentiële kankerverwekkende galzuren. Veganisten hebben minder slechte bacteriën die galzuren omzetten in giftige stofjes die de darmwand kunnen beschadigen.
- Volumineuzere, zwaardere en zachtere ontlasting waarvoor frequentere stoelgang. Op deze manier hebben potentiële giftige stoffen in het maag-darmstelsel minder de tijd om de darmen te beschadigen en in het lichaam te blijven.
- Meer antioxidanten in het dieet, die cellen beschermen tegen oxidatieve stress.
Top 10 anti-kanker tips voor veganisten
Eet vooral onbewerkte, lokale en biologische voeding.
Eet tenminste 500g groente en fruit per dag en vergeet het dagelijkse portie groen niet.
Doel op tenminste 35 gram vezels per dag.
Verminder je intake van bewerkte voeding, met name producten rijk aan geraffineerde koolhydraten.
Streep producten met transvetten uit je dieet.
Zie noten, zaden, extra vergen olijfolie en avocado als je grootste vetbronnen.
Eet rauwe groente en fruit dagelijks.
Gebruik bij het koken vooral kooktechnieken waarbij water komt te te kijken, zoals stomen en koken.
Maak je maaltijd altijd af met immuunversterkende en anti-oxidantrijke kruiden en specerijen, zoals kurkuma, koriander, oregano, knoflook, gember of basilicum.
Drink alleen zuiver water en neem andere gezonde drankjes zoals kombucha, verse groentesappen, thee of zwarte koffie.
(1) Jemal, A., Bray, F., Center, M. M., Ferlay, J., Ward, E., & Forman, D. (2011). Global cancer statistics. CA: a cancer journal for clinicians, 61(2), 69-90.
(2)Vossenaar, M., Solomons, N. W., Valdés-Ramos, R., & Anderson, A. S. (2011). Agreement between dietary and lifestyle guidelines for cancer prevention in population samples of Europeans and Mesoamericans. Nutrition, 27(11-12), 1146-1155.
(3) Anand, P., Kunnumakara, A. B., Sundaram, C., Harikumar, K. B., Tharakan, S. T., Lai, O. S., ... & Aggarwal, B. B. (2008). Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. Pharmaceutical research, 25(9), 2097-2116.
(4) Anand, P., Kunnumakara, A. B., Sundaram, C., Harikumar, K. B., Tharakan, S. T., Lai, O. S., ... & Aggarwal, B. B. (2008). Cancer is a preventable disease that requires major lifestyle changes. Pharmaceutical research, 25(9), 2097-2116.
(5) World Cancer Research Fund, & American Institute for Cancer Research. (2007). Food, nutrition, physical activity, and the prevention of cancer: a global perspective (Vol. 1). Amer Inst for Cancer Research.
(6) Colditz, G. A., Cannuscio, C. C., & Frazier, A. L. (1997). Physical activity and reduced risk of colon cancer: implications for prevention. Cancer Causes & Control, 8(4), 649-667.
(7) Aune, D., Chan, D. S., Lau, R., Vieira, R., Greenwood, D. C., Kampman, E., & Norat, T. (2011). Dietary fibre, whole grains, and risk of colorectal cancer: systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. Bmj, 343.
(8) Tantamango-Bartley, Y., Jaceldo-Siegl, K., Fan, J., & Fraser, G. (2013). Vegetarian diets and the incidence of cancer in a low-risk population. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers, 22(2), 286-294.
(9) Orlich, M. J., Singh, P. N., Sabaté, J., Jaceldo-Siegl, K., Fan, J., Knutsen, S., ... & Fraser, G. E. (2013). Vegetarian dietary patterns and mortality in Adventist Health Study 2. JAMA internal medicine, 173(13), 1230-1238.
(10) Ornish, D., Weidner, G., Fair, W. R., Marlin, R., Pettengill, E. B., Raisin, C. J., ... & Carroll, P. R. (2005). Intensive lifestyle changes may affect the progression of prostate cancer. The Journal of urology, 174(3), 1065-1070.
(11) Allen, N. E., Appleby, P. N., Davey, G. K., Kaaks, R., Rinaldi, S., & Key, T. J. (2002). The associations of diet with serum insulin-like growth factor I and its main binding proteins in 292 women meat-eaters, vegetarians, and vegans. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers, 11(11), 1441-1448.
(12)