'Zolang wij vlees eten, zal er een bepaald infectierisico blijven bestaan.'
Dr. Gauden Galea, W.H.O. Representative in China, aan het begin van de corona pandemie(1)
Naar aanleiding van de actuele coronasituatie wil ik het thema van zoönosen en (massa)veehouderij bespreken. Infecties kunnen niet alleen door markten voor wilde dieren van het dier op de mens worden overgedragen, maar ook vanuit de massaveehouderij kunnen infecties naar de mens overgedragen worden.
Het hoofd van de virologie-afdeling van de Charité in Berlijn, Christian Dorsten, zegt dat de huidige pandemie zeker niet de laatste zal zijn geweest.(2) Hij neemt daarbij geen blad voor zijn mond en zegt dat de actuele situatie roept om noodzakelijke veranderingen.(2) Het probleem is volgens hem de 'vleeshonger' die in de alsmaar groter wordende wereldbevolking aanwezig is.(2) Al in een editorial uit 2007 in Public Health werd naar aanleiding van de vogelgriep beschreven, dat personen die vlees uit de massaveehouderijen consumeren, niet alleen zichzelf potentieel in gevaar kunnen brengen, maar ook diegenen die deze producten helemaal niet consumeren.(3)
Het gaat er nu niet om of dierlijke producten gezond of ongezond zijn voor de mens, maar het gaat om de gevaren die de markten van wilde dieren en de massaveehouderijen voor de mens hebben. Een nieuwe pandemie hoeft nog geen eens zo ver weg van ons te zijn, zolang wij dieren in (massa)veehouderijen blijven houden. Het was ons verlangen naar veel en goedkoop vlees dat het ontstaat van (massa)veehouderijen ingang heeft gezet.(4)
Zoönosen
Maar nu eerst even terug: Wat zijn eigenlijk zoönosen?
Zoönosen zijn infectieziektes die door bacteriën, parasieten, schimmels, prionen of virussen veroorzaakt worden en wisselend tussen dier en mens worden overgedragen.(5)
Bijna tweederde van alle bekende pathogenen bij de mens (virussen, bacteriën, etc die ziekte bij de mens kunnen veroorzaken) zijn van het dier op de mens overgedragen.(5)
Infectieziektes van deze aard zijn bij mensen zo oud als de mensheid zelf.
Door het nauwe samenleven van mens en dier sinds de neolithische revolutie zo'n 15.000 jaar geleden, is het aantal infecties bij de mens drastisch toegenomen.(6)
En in de afgelopen decennia heeft dit aantal infecties een dermate omvang gekregen welke nog nooit van te voren in de geschiedenis van de mens is waargenomen.(7)
Dit klinkt misschien heftig. Maar kijk eens: veel van de infectieziektes zoals HIV of hepatitis C komen oorspronkelijk van dieren.(6) Ook enkele verkoudheidsvirussen komen uit de veehouderij en werden bijv. van het rund op de mens overgedragen.(2)
Ook de vogelgriep en de varkensgriep zijn door contact met en het consumeren van dieren ontstaan.(8) Zo kun je zeggen dat een groottal van bekende infectieziektes zijn ontstaan door de manier waarop wij vandaag de dag met dieren omgaan.(4)
Dé hamvraag
In de media wordt op dit moment vooral gesproken over de alle nieuwe maatregelen en sterfgevallen door COVID-19. Ook vragen zoals wat er met het songfestival gaat gebeuren, worden besproken. Maar de enige belangrijke vraag die wij ons nu moeten stellen is: Waar komen deze pandemieën eigenlijk vandaan? En wat kunnen wij doen om deze in toekomst te vermijden? Daarbij moet over het volgende feit worden nagedacht: Een groot deel van de gevaarlijke zoönosen (zoals wij nu met de COVID-19 pandemie ervaren) komen uit de veehouderij door de grootschalige productie van vlees voor consumptie door de mens.(4)
De FAO schrijft in een rapport dat 75% van de nieuwste infectieziektes bij de mens de afgelopen 10 jaar ontstaan zijn door pathogenen afkomst van dieren of van producten van dierlijke oorsprong.(13)
Eigenlijk is deze pandemie voor experts op dit gebied geen verrassing.
Al decennia geleden is bekend dat wanneer wij zo doorgaan met het uitbuiten van dieren pandemieën zullen blijven ontstaan en de antibiotciaresistentie wereldwijd probleem gaat worden. (15) Als wij als mens geen dieren zouden eten, dan zou deze pandemie ook niet zijn ontstaan.(14)
Als mens hebben wij het voor elkaar gekregen om vlees op grote schaal redelijk goedkoop te produceren. Alleen, geeft dit een verder probleem: naast de ethische vraagstukken die hierbij komen kijken, mag niet vergeten worden dat veehouderijen ideale broederijen voor zoönosen zijn. Het risico op een volgende zoönose, ligt in principe bij iedere veehouderij. Hoe groter de veehouderij, hoe groter de kans op een uitbraak.(9) Afhankelijk van regio en land komt meer dan 90% van het vlees in de supermarkt en in restaurants uit massaveehouderijen.(10)
Antibioticaresistentie
Een ander probleem is dat in veel gedeelten van de wereld veel antibiotica wordt toegepast om infecties bij de dieren te voorkomen en de groei van dieren te bevorderen.(11) In EU is in 2006 een regelgeving hiervoor ingevoerd dat alleen antibiotica mag worden gebruik in veehouderijen wanneer er sprake is van infectie.(11) Dit om te voorkomen dat de resistentie voor antibiotica verder zal toenemen.(11)
En dat is iets waar wij niet zomaar overheen mogen kijken!
In tegendeel, wanneer deze antibioticaresistente bacteriën zich zullen verspreiden, dan zal het onze gezondheidszorg naar een tijd van vóór de ontdekking van antibiotica terug brengen. Al 30 jaar is er geen nieuwe antibiotica ontdekt. Er zijn bijna geen farmaproducenten die investeren in onderzoek naar nieuwe antibiotica. En dat zal voor ons betekenen dat wij aan infectieziektes, die wij vandaag de dag goed kunnen behandelen met antibiotica, zullen overlijden. De overheid van Groot-Brittanië schat dat in 2050 10 miljoen mensen overlijden aan de gevolgen van antibiotica resistentie.(19) 70-80% van alle antibiotica wordt op dit moment gebruikt voor de veehouderij!(17) In 2019 verkondigde de WHO de tien grootste globale gevaren, waaronder ook antibiotica-resistentie.(18)
De vleesconsumptie zal volgens schattingen tot 2050 verdubbelen.(12) Het gebruik van antibiotica binnen de veehouderij zal met 67% toenemen in 2030 ten opzichte van 2010.(11) In de BRIC-landen zal het antibioticagebruik in de veehouderij tot 2030 verdubbelen.(11)
Ik hoop oprecht dat de coronacrisis ervoor zorgt dat wij iets aan ons (eet)gedrag blijvend veranderen. Wanneer wij niets veranderen, dan komen wij onvermijdelijk terecht in een volgende pandemie...
Tot slot
Ik wil eindigen met een hoopgevend bericht!
Er is namelijk een oplossing in ontwikkeling: Vlees waarvoor geen dier moest sterven.
Dit wordt 'cellular argiculture' genoemd. Het klinkt onwerkelijk, maar het wordt al tientallen jaren gedaan. Vanuit een groepje cellen wordt in het lab vlees gekweekt, zonder dat daarvoor dieren moesten sterven of antibiotica gebruikt moest worden.(16) De technologische ontwikkeling is zelfs zo ver dat deze uitvinding binnenkort voor de grotere mensenmassa beschikbaar zal worden.(16)
Alleen samen kunnen wij door bewuste voedselkeuzes te maken en prioriteiten te zetten, de wereld een stuk leefbaarder maken voor onze toekomstige kinderen.
Jij en ik, zijn allebei een deel van een groter geheel.
Cellular argiculture: Met een 'klompje' cellen kan in het laboratorium een stuk vlees worden gekweekt.
Bronnen
(1) CNN: China has made eating wild animals illegal after the coronavirus outbreak. But ending the trade won't be easy https://cnn.it/3aIC5yj
(2) Virologe Christian Drosten: "Wir haben in Deutschland einige Vorteile gegenüber anderen Ländern“ https://bit.ly/2V40R5o
(3) The Chickens Come Home to Roost. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1963309/
(4) Industrial food animal production and global health risks: exploring the ecosystems and economics of avian influenza. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19437076
(5) Zoonosen: Gesundheitliche Bewertung. https://www.bfr.bund.de/de/zoonosen.html
(6) Detecting the emergence of novel, zoonotic viruses pathogenic to humans. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25416679
(7) FAO: Dramatic changes in global meat production could increase risk of diseases. https://bit.ly/3aIvFit
(8) Their Bugs Are Worse than Their Bite: Emerging Infectious Disease and the Human-Animal Interface. https://bit.ly/2x4c1yU
(9) Industrial Livestock Production and Global Health Risks. http://www.fao.org/3/a-bp285e.pdf
(10) In vitro meat production system: why and how?. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4648904/
(11) Antimicrobial resistance: A global emerging threat to public health systems.
(12) Cultured meat from stem cells: challenges and prospects. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22543115
(13) FAO: The State of Food and Agriculture (bldz. 84) http://www.fao.org/3/a-i0680e.pdf
(14) COVID-19: Zoonotic aspects. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32112857
(15) ntv: Lektionen aus der Corona-Krise "Nächste Pandemie kann uns jeden Tag treffen" https://bit.ly/2R72wG4
(16) In Vitro Meat Production System: Why and How?. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26604337/?from_term=in+vitro+meat+production+system&from_filter=simsearch3.fft&from_filter=language.english&from_filter=language.german
(17) Global use of antibiotics for livestock https://bit.ly/347msxY
(18) WHO: Ten threats to global health in 2019 https://bit.ly/2UMElyM
